Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Bitki Biyoteknolojisi Laboratuvarı’nda görev yapan araştırmacılar, yapay ortamda (in vitro) bitki büyümesini sağlayan yeni bir bakteri türü buldu.
Alev ağacına yapılan doku kültürü çalışmaları sırasında, bitki gövdeciklerinde bitkinin büyümesini teşvik eden endofitik bir bakterinin varlığı tespit edildi. Söz konusu bakteri-bitki birlikteliği sayesinde alev ağacı, bitki gövdeciklerinin uzun süre taze besi yerine aktarım yapılmaksızın sağlıklı ve canlı kaldığı görüldü.
GTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Yelda Özden Çiftçi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Bitki Biyoteknolojisi Laboratuvarı’nda bitki türlerinin genetik olarak moleküler karakterizasyonu, genetik kayba uğrayan endemik bitkilerin bitki doku kültürü yöntemleriyle çoğaltılması ve orta/uzun süreli saklama çalışmalarının yürütüldüğünü söyledi.
Bitki doku kültürü çalışmalarında genellikle bitkilerin kültür ortamında yapay bir besi yerinde bulundukları için fotosentez yapamadıklarını ve dolayısıyla şeker üretemedikleri bilgisini veren Çiftçi, bu yüzden bitkinin büyümesi için gerekli olan şeker ve toprakta bulunan inorganik tuzların kültür besi yerine eklenmesi gerektiğini anlattı.
– “Son derece özgün yeni bir bakteri elde ettik”
Çiftçi, bu tip bir çalışma sırasında bir süs bitkisi olan alev ağacında, bitki ile beraber yaşayabilen ve ona yarar sağlayan bir bakteriyi izole ettiklerini vurgulayarak, “Son derece özgün yeni bir bakteri elde ettik. Yeni bir tür olduğunu moleküler analizlerle kanıtladık.” dedi.
“Bitki-bakteri yararlı birlikteliğinin moleküler mekanizmasını aydınlatmak ve bitki biyoteknolojisindeki olası potansiyel kullanımlarını ortaya çıkarmak için çalışmalarımız devam ettiğinden bulduğumuz bakteriye henüz isim vermedik.” diyen Çiftçi, çalışmalar tamamlandıktan sonra bakteriyi uygun bir isimlendirmeyle bilim dünyasına kazandıracaklarını vurguladı.
Çiftçi, çalışmanın öncelikle temel araştırma olarak başladığına dikkati çekerek, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Doku kültüründe böyle bir bakteri genellikle buluş olarak kabul edilir ve bu yüzden kültür ortamı bertaraf edilir. Biz doku kültüründe bakteriyle bitkinin bir arada olmasını istemeyiz. Ancak bu bakterinin alev ağacı bitkisinin doku kültürü çalışmalarına yararlı etkisi görülünce, bitkinin doku kültürü, büyütüldüğü kabı hiç açılmadan ve alt kültürlemeye gerek görmeden 3 seneye kadar devam ettirildi. Bu sürenin sonunda bitkinin kültür kabında hala canlı ve sağlıklı bir şekilde hayatta kalabildiği görülünce söz konusu mikroorganizmanın bitkiye yararlı ve araştırmaya değer bir bakteri olduğu belirlendi.”
– “Tarımda gübre olarak kullanılabilir”
Potansiyel biyoteknolojik yararları gözetilerek Dr. Özlem Akkaya tarafından TÜBİTAK projesi olarak yürütülen ve doktora öğrencisi Irmak Şah’ın da tez çalışması olan bakterinin uygulamaya aktarılabilecek bir araştırma olduğunu kaydeden Çiftçi, “Bu bakterinin, azot fikse etmesi ve bitki büyümesini teşvik eden çeşitli büyüme düzenleyicileri üretmesi dolayısıyla diğer süs bitki türleriyle bir araya getirilip tarımda gübre olarak kullanılma olasılığı bulunuyor.” ifadelerini kullandı.
Doç. Dr. Çiftçi, buldukları bakterinin kesinlikle patojen olmadığını ve insan sağlığına zarar vermediğini vurgulayarak, “Zaten bitki beraberliğinde olan mikroorganizmalar eğer bitkiye yarar sağlıyorsa, genellikle insana zarar vermiyor. O yüzden toprağa direkt uygulayabiliriz ama bunun için de öncelikle toprak çalışmalarımızı gerçekleştirmemiz gerekiyor. Biz şu an laboratuvar koşullarında çalışıyoruz ama topraktaki uygulamalarına da yakında başlayacağız.” diye konuştu.